پیوستن قریب‌الوقوع آنکارا به قطار ابراهیم

فرشاد گلزاری

 این روزها در رسانه‌ها بیش از هر زمان دیگری نام ترکیه را می‌شنویم که البته چندان غیرعادی نیست. اساساً اتصال رسانه به کانون‌های قدرت و همچنین ارتباط آن با اتاق‌های فکر، طرحی است که دهه‌ها توسط کشورهای غربی به اجرا درآمده و متاسفانه در کشور ما این مساله همچنان یا مغفول است یا اینکه اجرای آن درست و بر اساس مولفه‌های استراتژیک و اهداف مورد نظر انجام نشده است. بر همین اساس در مورد ترکیه هم این موضوع را به صورت کاملاً مشهود، لمس می‌کنیم و مخابره سیاست‌های این کشور در نظام بین‌الملل، موضوعی است که اخیراً باز هم برجسته شده است. به عنوان مثال چند روزیست که همزمان با تشدید تنش‌های روسیه و غرب بر سر پرونده اوکراین، شاهد آن هستیم که ترکیه و حتی جمهوری آذربایجان، به صورت انفرادی وارد پرونده اوکراین شده‌اند. به عنوان مثال روز گذشته (چهارشنبه) ابراهیم کالین، سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه اعلام کرد که قرار است رئیس جمهوری این کشور طی روزهای آینده به کی‌یف برود و با ولودیمیر زلنسکی، همتای اوکراینی دیدار کند. حتی اعلام شده که دولت ترکیه از روسای جمهور اوکراین و روسیه هم برای حضور در آنکارا دعوت کرده تا شاید این کشور بتواند اختلاف میان دو طرف را رفع و رجوع کند. اینکه چرا ترکیه در حال ایفای نقش جدید در پرونده اوکراین است، موضوعی است که ابعاد مختلفی دارد و یکی از دلایل آن بدون شک عضویت ترکیه در ناتو است. ترکیه تنها عضو خاورمیانه‌ای و همچنین یگانه عضوِ مسلمان ناتو به شمار می‌آید و همین موضوع باعث می‌شود تا اهرم‌های زیادی برای بازیگری در عرصه‌های منطقه‌ای و تاحدودی فرامنطقه‌ای در اختیار آنکارا قرار بگیرد. اما موضوع دیگری هم وجود دارد که طی روزهای گذشته بارها و بارها برجسته شده و نشان از تغییر و تحولات جدید در ساختار سیاست خارجی ترکیه دارد و آن هم پرونده عادی‌سازی و علنی کردن روابط ترکیه و اسرائیل است. چند رو پیش رجب طیب اردوغان در بازگشت از آلبانی در جمع خبرنگاران در پاسخ به پرسشی در مورد روابط دو طرف گفت که با اسحاق هرتزوگ، رئیس رژیم صهیونیستی در تماس هستم و او می‌تواند به ترکیه سفر کند. این سخنان اردوغان چند ساعت بعد توسط شبکه عبری زبان کان تکمیل شد؛ به گونه‌ای که این شبکه با استناد به برخی از منابع نزدیک به دولت اسرائیل اعلام کرد که رایزنی‌های پیشرفته و گسترده‌ای میان تل‌آویو و آنکارا درباره سفر احتمالی اسحاق هرتزوگ، رئیس رژیم صهیونیستی به ترکیه در دست انجام است، ولی این شبکه و منابع آن هیچ تاریخ دقیقی برای این سفر اعلام نکرده‌اند.

آنچه برای اسرائیل و کابینه نفتالی بنت و حتی اسحاق هرتزوگ اهمیت ویژه دارد، این است که بتوانند علنی شدن روابطشان با ترکیه را در قالب توافق ابراهیم به گوش جهانیان برسانند و به نظر می‌رسد این امر به زودی محقق خواهد شد

پیوستن ترکیه به توافق ابراهیم

اشاره رئیس جمهوری ترکیه به احتمال سفر رئیس اسرائیل به آنکارا از آن جهت اهمیت دارد که آنکارا عملاً به دنبال تامین منافع خود در مدیترانه شرقی است و تل‌آویو هم منافعی در این موقعیت دارد که با سیاست ترکیه در تضاد است

طبق گزارش شبکه کان، در تماس تلفنی میان هرتزوگ و اردوغان برای این سفر از وی دعوت شده و احتمالاً سفر متقابلی هم وجود دارد، اما در این میان به نظر می‌رسد که ترکیه یک نوع عقب‌نشینی از منافع خود را در دستور کار قرار داده است. به عنوان مثال ترکیه در سال 2019 و 2020 بیشترین حضور را در لیبی و مدیترانه شرقی داشت و حتی به دنبال اکتشاف نفت و گاز در پهنه سواحل قبرس رفته بود و در این مسیر نه تنها فرانسه، بلکه یونان هم صدایش درآمد. در سال 2021 میلادی کمتر خبری از حضور ترکیه در این مناطق مخابره شد که نشان می‌دهد آنکارا تا حدی عقب‌نشینی کرده است. سند این ادعا را هم می‌توان سخنان سه‌شنبه شب اردوغان در بازگشت از آلبانی دانست. اردوغان با اشاره به روابط رژیم صهیونیستی و ترکیه و احتمال همکاری با اسرائیل در مدیترانه شرقی اعلام کرد این هدف، احراز پیشرفت از طریق تماس‌های مثبت است و اگر این مساله براساس سود متقابل باشد، هر آنچه لازم باشد انجام خواهیم داد. این مواضع اردوغان نشان می‌دهد که اسرائیلی‌ها هم در شرق مدیترانه بر منافع خود تاکید دارند و حالا ترکیه برای اینکه بتواند در مسیر تامین منافعش قدم بردارد، به نوعی سعی می‌کند تا به تل‌آویو نزدیک شود، اما این تمام ماجرا نیست. ترکیه اولین کشور مسلمان بود که در سال 1949 اسرائیل را به رسمیت شناخت و از آن روز تاکنون علیرغم نمایش‌های سیاسی در ادوار مختلف، روابط اقتصادی و امنیتی مستحکمی میان دو طرف برقرار است. میت و موساد بارها با هم پرونده‌های مشترک داشته‌اند و از سوی دیگر اسرائیل سال‌های سال است که در اقتصاد و توریسم ترکیه، ریشه دوانده و ارتباط میان دو طرف، در اصل علنی و آشکار بوده است. در این میان آنچه برای اسرائیل و کابینه نفتالی بنت و حتی اسحاق هرتزوگ اهمیت ویژه دارد، این است که بتوانند علنی شدن روابطشان با ترکیه را در قالب توافق ابراهیم به گوش جهانیان برسانند. در حقیقت تل‌آویو سعی دارد تا پس از یک سکونِ نسبی در توافق ابراهیم، قطار عادی‌سازی را این بار وارد آنکارا کند که به زودی این اتفاق می‌تواند رخ دهد.