نفس‌های آخر حریری

فرشاد گلزاری

 لبنان همچنان آبستن بهم‌ریختگی سیاسی است و ستون فقرات این تحولات را هم باید خلأ دولت و فقدان یک کابینه مستقر در بیروت دانست. این کشور از زمان انفجار بندر بیروت تاکنون روی خوش ندیده و هر روز یک مساله جدید در پیکره سیاسی و امنیتی‌اش به وجود می‌آید. همین چند روز پیش بود که اتحادیه کل کارگران لبنان در اعتراض به وخامت اوضاع اقتصادی، اجتماعی و معیشتی در سراسر این کشور، به خیابان‌ها آمدند. به نوشته رویترز این اعتصاب که شامل نهادها و ادارات، هیأت‌های اقتصادی، بخش‌ها و سندیکاهای کارگری و بیمارستان‌های دولتی و مدارس می‌شد، یکی از معدود اعتصاب‌هایی به شمار می‌رود که بسیاری معتقدند گستردگی آن حدداقل طی یک دهه اخیر نادر بوده است. بسیاری در بیروت سعی کردند این اعتصاب را سیاسی و امنیتی جلوه دهند، اما در این خصوص بشاره الاسمر، رئیس اتحادیه کارگران اعلام کرد که خواسته اصلی آنها تشکیل دولت نجات متشکل از متخصصان است که قادر به حل مشکلات در این مرحله باشد. او در بخشی از بیانیه سراسری اتحادیه کارگران صراحتاً گفت که در وضعیت عادی، ملت‌ها حق دارند دولت داشته باشند؛ پس در این روزهای سرنوشت‌ساز و فوق‌العاده چگونه دولت نداشته باشیم؟ اشاره بشاره الاسمر به نبودِ دولت در بیروت است و این موضوع حالا به حدی در حال فشار آوردن بر لبنان است که بسیاری معتقدند هر چه این وضعیت بیشتر ادامه پیدا کند، ما شاهد تعمیق بحران‌ها و حتی کشیده شدن آن به سمت و سوی امنیتی و نظامی خواهیم بود. به عنوان مثال اخیراً شبکه خبری اسکای نیوز عربی به نقل از وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) اعلام کرد که دولت جو بایدن تمایل دارد توانمندی‌های ارتش لبنان را جهت مقابله با حزب‌الله و مهار نفوذ هم‌پیمان منطقه‌ای آن یعنی ایران تقویت کند. کمی بعد از آنهم سخنگوی پنتاکون صراحتاً اعلام کرد که انتظار داریم دولت بایدن کمک‌های مهمی را تا پایان سال جاری (میلادی) به این ارتش ارائه دهد. این مدل از موضع‌گیری ایالات متحده در قبال کشوری که هنوز دولت مستقر و مشخص ندارد، عملاً یک سناریو به حساب می‌آید؛ اما باید توجه داشته باشید که این یک سَرِ این سناریو در فرانسه است. همین چند روز اخیر بود که یکباره خبر آمد امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه با ژوزف عون، فرمانده کل ارتش لبنان که به دعوت ژنرال فرانسوآ لوکوآنتر، همتای فرانسوی خود، به این کشور سفر کرده بود، با ماکرون به گفت‌وگو نشسته است. شاید برای بسیاری از مخاطبان این موضوع چندان جذاب نباشد و حتی مهم هم نباشد؛ اما باید بدانیم این اولین بار است که یک فرمانده کل ارتش لبنان با رئیس جمهوری فرانسه دیدار می‌کند که این موضوع هم بسیار مهم و البته یک رویداد نادر به حساب می‌آید. آنچه در بیانیه کاخ الیزه آمده نشان می‌دهد که ماکرون همچنین بر حمایت مستمر فرانسه از نیروهای مسلح لبنان که ستون واقعی ثبات این کشور است، تاکید دارد و مساله زمانی جالب می‌شود که ما می‌بینیم جو بایدن و تیم امنیتی و سیاسی‌اش به دنبال حمایت و تقویت ارتش لبنان هستند. این همگرایی میان اروپا و آمریکا آن هم در لبنان و سرمایه‌گذاری بر ارتش این کشور، به نظر می‌رسد که سناریوی جدیدی را در بطن خود دارد که فعلاً هیچ چیز از آن بیرون نیامده و لی می‌تواند تحریک حزب‌الله لبنان را در بر داشته باشد. در این میان اما تحرکاتی در درون بیروت انجام شده که نشان از تشکیل احتمالی دولت دارد.

چالش‌های بیروت از یک سال و نیم گذشته به حدی بوده است که بانک جهانی اعلام کرده که بحران اقتصادی لبنان در میان ۱۰ بحران و شاید ۳ بحران شدید جهان از اواسط قرن نوزدهم تاکنون قرار می‌گیرد

آخرین فرصتِ سَعَد!

آنچه امروز در صحنه سیاست داخلی لبنان رویت می‌کنیم به نوعی نشان می‌دهد که اوضاع هنوز مبهم و پیچیده است. از هشت ماه پیش، اختلافات میان میشل عون، رئیس جمهور لبنان و سعد حریری بر سر تشکیل دولت جدید همچنان ادامه دارد و این در حالیست که ماموریت حریری برای تشکیل دولت جدید لبنان پس از آن آغاز شد که دولت دیاب در پی وقوع انفجار مهیب در بندر بیروت در چهارم ماه اوت استعفا کرد. اخیراً روزنامه النهار چاپ بیروت اعلام کرد که کانال‌های ارتباطی میان نبیه بری، رئیس پارلمان لبنان و سعد حریری، نخست‌وزیر مکلف این کشور همچنان جریان دارد و قطع نشده است. در همین حال، یک منبع پارلمانی لبنانی در گفت‌وگو با روزنامه شرق‌الاوسط به نقل از نبیه بری اعلام کرده که رئیس پارلمان لبنان آخرین فشنگش را برای ورود به اختلاف میان میشل عون رئیس جمهوری کشورش و حریری و ترمیم شکاف و اختلافات میان آنها را حفظ کرده و معتقد است که تنها راه برون رفت از این بحران، تشکیل دولت است و چشم دوختن به خرید زمان مناسب نیست. این اظهارات نبیه بری اما مربوط به چند روز پیش است ولی روز گذشته (سه‌شنبه) اتفاقی رخ داد که نشان می‌دهد او آخرین سعی خود را هم عملی کرده است. آنگونه که منابع خبری بیروت اعلام کرده‌اند، دیروز رئیس پارلمان لبنان و نخست‌وزیر مکلف این کشور با یکدیگر دیدار داشتند و گفت‌وگوی آنها درباره موضوع تشکیل دولت جدید لبنان مثبت بوده است. بر همین اساس آنها اعلام کردند که نبیه بری دو هفته دیگر به سعد حریری برای آغاز دور جدید مذاکرات تشکیل دولت فرصت داد تا او بتواند اوضاع را سر و سامان بدهد و از بحران فعلی خارج کند. در همین راستا یکی از منابع دیپلماتیک لبنان به رویترز اعلام کرده که نبیه بری چندین پیشنهاد را درباره حل و فصل موضوع تعیین وزرای مسیحی و همچنین وزرای کشور و دادگستری مطرح کرده است. درست است که مهلت دو هفته‌ای بری به حریری برای تشیل دولت به نوعی یک فرصت استثنایی و طلایی است که امیدهای زیادی را به وجود آورده، اما واقعیت این است که هنوز هیچ روزنه امید و روشنایی در این روند وجود ندارد. همین دیروز بود که بانک جهانی در گزارشی تحت عنوان «غرق شدن لبنان: به سوی ۳ بحران شدید جهان» اعلام کرد، بیروت از بیش از یک سال و نیم گذشته با چالش‌های جدی و وخیمی از جمله بحران اقتصادی و مالی در زمان صلح، شیوع ویروس کرونا و انفجار بندر بیروت رو به رو است و همین موضوع باعث شده تا بحران اقتصادی لبنان در میان ۱۰ بحران و شاید ۳ بحران شدید جهان از اواسط قرن نوزدهم تاکنون قرار بگیرد. نکته‌ای که نشان دهنده چالش‌های زیادی بر سر راه حریری است و به نظر می‌رسد که اگر او هم نتواند کابینه لبنان را تشکیل دهد، به نوعی نفس‌های آخرش را به عنوان نخست‌وزیر مکلف خواهد کشید.

به گفته منابع حاضر در بیروت، نبیه بری چندین پیشنهاد را درباره حل و فصل موضوع تعیین وزرای مسیحی و همچنین وزرای کشور و دادگستری با سعد حریری مطرح کرده اما هنوز مشخص نیست که خروجی آن چه خواهد بود