آنکارا؛ نوک پیکان تحریم‌های بروکسل

فرشاد گلزاری

نشست وزرای اتحادیه اروپا که روز دوشنبه در بروکسل برگزار شد، شاید یکی از نادرترین نشست‌های این بلوک به حساب بیاید؛ چراکه چالش‌هایی مانند پاندمی کرونا، وضعیت بحران سلامتی و ‌رسیدن به نقشه راه متحد برای مواجهه با بحران مالی پساکرونا، به هم و غم آنها تبدیل شده است و بخشی از این نشست به تبادل‌نظر در این خصوص تعلق گرفت؛ اما یکی دیگر از محورهای بسیار مهمی که در این نشست از سوی طرفین مورد بررسی قرار گرفت، بحث وضع تحریم‌ها علیه ترکیه به دلیل ادامه اکتشافات گازی آنکارا در شرق مدیترانه بود.

به عبارتی دیگر، وزرای خارجه اتحادیه اروپا پیش از تصمیم رهبران این اتحادیه در مورد اینکه آیا از ابزار تهدید برای اعمال مجازات علیه ترکیه استفاده کنند، زمینه تحریم را علیه این کشور در مورد مناقشه گازی مدیترانه ارزیابی می‌کنند و درنهایت اگر آنها با این اقدام موافق بودند، دست به چنین کاری می‌زنند. در این راستا برخی از منابع خبری روز گذشته (سه‌شنبه) اعلام کردند که این وزرا تصمیم‌گیری برای انجام این کار را به اجلاس سران اتحادیه اروپا که قرار است فردا (پنجشنبه) برگزار شود موکول کرده‌اند. اینکه آیا  وزرای کشورهای عضو اتحادیه اروپا یا سران این بلوک اقدام به تحریم ترکیه خواهند کرد یا خیر، هنوز مشخص نیست؛ اما از اظهارنظرها می‌توان فهمید که آنکارا وضعیت خوبی در بروکسل ندارد. همه به یاد دارند که وزرای عضو اتحادیه اروپا در ماه اکتبر (مهر) به ترکیه اعلام کردند که اکتشافات را در آب‌های مورد مناقشه شرق مدیترانه متوقف کند یا منتظر پیامدهای آن باشد.

با کنار رفتن «دونالد ترامپ» از شطرنج قدرتِ آمریکا، نه تنها اردوغان و پوتین، بلکه بسیاری از اقتدارگرایان دنیا تا حدودی نُطقشان کور شده است و ترکیه هم از این امر مستثنی نیست و همین موضوع به اتحادیه اروپا اجازه کنشگری بیشتری می‌دهد

در این میان شارل میشل، رئیس شورای اروپایی که ریاست دوره‌ای اجلاس سران اتحادیه اروپا را هم برعهده دارد و همچنین نخست‌وزیری بلژیک را در کارنامه خود دارد، از ترکیه خواسته بود تا بازی موش و گربه را متوقف کند. کمی بعد ترکیه هم در اواخر نوامبر (اوایل آذر) با بازگرداندن یک کشتی اکتشافی، تنش‌ها را آرام کرد، اما مقامات و دیپلمات‌های اتحادیه اروپا صرفاً به این موضوع بسنده نکردند.

آنها معتقدند مسائل مهم دیگری از جمله لیبی، سوریه، قره‌باغ، ارتباط با روسیه و اقتدارگرایی در ترکیه و سرکوب مخالفان، مواضع اتحادیه اروپا را نسبت به آنکارا سخت کرده است تا جایی که پارلمان اروپا خواستار تحریم ترکیه در تاریخ ۲۶ نوامبر (۶ آذر) شده بود، اما درخواست «رجب طیب اردوغان» برای گفت‌و‌گو دلیلی بود برای توقف این تصمیم، اما در پی از سرگیری اقدامات اکتشافی آنکارا، اروپایی‌ها مجدداً اعلام کردند که «تحریم‌ها روی میز است، هرچند این تحریم‌ها اتوماتیک نیستند».

اینکه اروپایی‌ها باز هم از تحریم ترکیه سخن می‌گویند موضوعی نیست که به این راحتی‌ها رخ دهد، چراکه میزان صادرات و واردات دو طرف از یکدیگر به حدی بالاست که قاره‌سبز سعی دارد آنکارا را به نوعی در کانال خود هدایت کند؛ به عبارتی دیگر اروپایی‌ها خواهان تغییراتی بودند که تاکنون شاهدش نبوده‌اند و به همین دلیل به دنبال ضربه زدن به ترکیه هستند. آلمان که در حال حاضر ریاست اتحادیه اروپا را برعهده گرفته است، کلید تحریم را در دست دارد. برلین امیدوار بود که میان آتن و آنکارا میانجی‌گری کند، اما هنگامی که ترکیه در ماه اکتبر (مهرماه) بار دیگر اکتشافات گازی در مدیترانه را آغاز کرد، همه چیز یکباره به هم ریخت. تا جایی که هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان اعلام کرده تنش‌ها میان ترکیه، یونان و قبرس به حدی است که مانع از مذاکرات مستقیم شده و تمام این بن‌بست‌ها بابت رفتارهای ترکیه صورت گرفته است. نیکوس دندیاس، وزیر خارجه یونان هم اظهارات اینچنینی داشته است، اما مساله اینجاست که ترک‌ها به دنبال راهِ در رو می‌گردند.

به آمریکا پناه می‌بریم!

مواضع اتحادیه اروپا علیه ترکیه اگرچه بسیار تند و شاید نادر باشد اما به نظر می‌رسد اینبار برخی از اعضای اتحادیه اروپا مانند فرانسه، علاوه بر اقدام‌های گروهی و جمعی به دنبال اقدام‌های انفرادی علیه آنکارا هستند. به عنوان مثال دو روز پیش (دوشنبه) عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهوری مصر برای دیدار با امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه وارد کاخ‌الیزه شد و سخنانی که در آنجا میان دو طرف و همچنین مقامات نظامی و امنیتی پاریس با السیسی رد و بدل شد نشان داد که فرانسوی‌ها در حال تقویت مصر علیه ترکیه در لیبی و شرق مدیترانه هستند.

فرانسه و پارلمان اروپا معتقدند وقت آن رسیده است که ترکیه به عنوان یکی از اعضای ناتو و نامزد عضویت در اتحادیه اروپا به دلیل دامن زدن به تنش‌های گازی در مدیترانه مجازات شود و به نظر می‌رسد که مکرون با تقویت مصر و حمایت از این کشور به دنبال آن است تا دشمن ایدئولوژیکِ ترکیه را آرام آرام در مقابل آنکارا قرار دهد.

فرانسه و پارلمان اروپا معتقدند وقت آن رسیده که ترکیه به عنوان یکی از اعضای ناتو و نامزد عضویت در اتحادیه اروپا به دلیل دامن زدن به تنش‌های گازی در مدیترانه مجازات شود و به نظر می‌رسد که مکرون با تقویت مصر به دنبال آن است تا دشمن ایدئولوژیک ترکیه را آرام آرام در مقابل آنکارا قرار دهد

در این میان توجه داشته باشید که تصویب قانون «برنامه اقدام برای حقوق بشر و دموکراسی» توسط وزرای خارجه ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا که روز گذشته (سه‌شنبه) خبر آن منتشر شد، در حقیقت مکانیسم جدیدی است که به این بلوک اجازه می‌دهد تحریم‌هایی را علیه افراد و سازمان‌های مسئول نقض‌های حقوق بشر در سراسر جهان اعمال کند و به نظر می‌رسد یکی از اهداف این قانون هدف قرار دادن کشورهایی مانند چین، روسیه و ترکیه بوده است.

با این حال نکته‌ای که در این میان باید موردتوجه قرار بگیرد این است که با کنار رفتن «دونالد ترامپ» از شطرنج قدرتِ آمریکا، نه تنها اردوغان و پوتین، بلکه بسیاری از اقتدارگرایان دنیا تاحدودی نُطقشان کور شده است و ترکیه هم از این امر مستثنی نیست. اگر نگاهی گذرا به سخنان برات جونکار، رئیس هیات ترکیه در مجمع پارلمانی ناتو بیندازیم این نگرانی ترکیه را کامل درک می‌کنیم.

او در نشست مجمع پارلمانی ناتو اعلام کرده که حساسیت‌های ترکیه باید به خوبی درک شود و با توجه به تجربه «جو بایدن» در مباحث سیاست خارجی باور دارم که فرصتی برای بهبود و از سرگیری روابط میان آمریکا و ترکیه وجود دارد. اظهارات او به خوبی نشان می‌دهد که با رفتن ترامپ، اتحادیه اروپا تمام قد علیه بسیاری از کشورها وارد میدان خواهد شد که ترکیه یکی از آنها است.  بر این اساس آنکارا حالا با اجرای مجدد «تاکتیک بندبازی» به دنبال آن است تا بتواند وارد معامله جدید با تیم بایدن شود و بر  این اساس احتمال دارد تاحدودی از روسیه فاصله بگیرد؛ اما اتحادیه اروپا بدون تردید ترکیه را نوک پیکان تحریم‌های خود می‌داند.