سفر به چین، رئیسجمهور فرانسه را در سیبل انتقاد بروکسل و واشنگتن قرار داد
مکرون؛ و سردرگمی راهبردی میان شی و ترامپ
رامین پرتو
سه روز مذاکرات فشرده، دیدارهای رسمی، نمایش دیپلماسی نمادین و استقبال گرم در چنگدو دستاوردهایی را به دنبال داشت که در نهایت، بسیاری از تحلیلگران آن را «محدود»، «نمادین» و «غیرراهبردی» توصیف میکنند؛ چراکه سفر اخیر امانوئل مکرون، رئیسجمهوری فرانسه، به چین در شرایطی انجام شد که روابط پکن و بروکسل در یکی از پرتنشترین دورانهای دهه اخیر قرار دارد و جنگ اوکراین، رقابت تجاری، فشارهای واشنگتن و اختلافات درونی اتحادیه اروپا، مسیر هرگونه تعامل را پیچیدهتر کرده است.
واشنگتن سفر مکرون به چین و دیدار وی با شی را با احتیاط و نگرانی دنبال کرد؛ اما واقعیت این است که در نگاه آمریکا هر نوع نزدیکی اروپا به چین، هر توافق اقتصادی اروپا با پکن، و هر فاصله گرفتن اروپا از خطمشی ضدچینی واشنگتن به معنای کاهش قدرت ائتلاف غرب است
مکرون در چهارمین سفر رسمی خود به چین از سال ۲۰۱۷، تلاش کرد سیاست خارجی فرانسه را فعالتر نشان دهد و پاریس را در جایگاه میانجی میان چین، روسیه و اروپا قرار دهد، اما هم نشانهها و هم اظهارات مقامهای چینی و اروپایی حاکی از آن است که پکن حاضر نیست مواضع بنیادی خود (خصوصاً در قبال روسیه) را بهخاطر خواستههای اروپا تغییر دهد. در این میان، چین نیز با هوشمندی از فرصت استفاده کرد تا هم روابط خود با فرانسه را گرمتر نشان دهد، هم از شکاف احتمالی در سیاستهای اروپایی بهره گیرد و هم تصویر بینالمللی خود را در زمینه صلحطلبی ارتقا دهد.
سایه سنگین جنگ اوکراین
بر مذاکرات پکن
به باور بسیاری از تحلیلگران هیچ موضوعی به اندازه جنگ اوکراین بر این سفر سایه نیفکنده بود و مکرون کوشید چین را ترغیب کند از «نفوذ خود بر روسیه» استفاده کرده و مسکو را به سمت پایان جنگ یا کاهش تنشها سوق دهد. او تأکید داشت که نقش چین «تعیینکننده» است و بدون مشارکت پکن، امکان یافتن راهحلی عملی برای بحران وجود ندارد.
اما لحن شی جینپینگ (اگرچه محترمانه و دیپلماتیک) نشان داد که پکن قصد ندارد در چارچوبی که غرب انتظار دارد عمل کند؛ چراکه چین همچنان تهاجم روسیه را محکوم نکرده و از مسکو نفت و انرژی خریداری میکند و روسیه را «شریک راهبردی» خود میداند. شی، اتهامات غرب درباره حمایت چین از ماشین جنگی روسیه را «افترا آمیز» خواند و نسبت به مداخلات سیاسی غرب هشدار داد و نتیجه آن شد که هیچ پیشرفت ملموسی در موضوع اوکراین حاصل نشد.
تعادل تجاری:
معضلی که پابرجا ماند
بخش اقتصادی سفر مکرون نیز نتیجهای فراتر از انتظارات حداقلی نداشت. مکرون به صراحت از «عدم توازن عمیق» در تجارت با چین سخن گفت و خواستار افزایش واردات چینی از فرانسه شد و این در حالیست که کسری تجاری فرانسه با چین در ۲۰۲۴ به ۴۷ میلیارد یورو رسیده و تقریباً نیمی از کل کسری تجاری این کشور را تشکیل میدهد. انتظار میرفت یکی از مهمترین دستاوردهای سفر، تأیید سفارش ۵۰۰ هواپیمای ایرباس توسط چین باشد؛ اما شی جینپینگ این قرارداد را امضا نکرد، چراکه این اقدام میتوانست موقعیت پکن را در مذاکرات تجاری با ایالات متحده تضعیف کند و باید توجه داشت که واشنگتن نیز همزمان چین را برای خرید از بوئینگ تحت فشار گذاشته است.
از نگاه اروپاییها فرانسه به تنهایی نمیتواند موضع مشترک بروکسل را نمایندگی کند، چراکه پکن از اختلافات داخلی اروپا بهرهبرداری میکند و دستدادن مکرون با شی در حالی که جنگ اوکراین ادامه دارد، ممکن است پیام ضعف اروپاییها را منتقل کند
دیپلماسی پاندا و نمایش قدرت نرم
سفر مکرون به چنگدو (چهارمین شهر بزرگ چین) جنبه نمادین پرفروغی داشت. انتخاب این شهر که حتی دونالد ترامپ در سفر ۲۰۱۷ خود به آن دعوت نشد، پیام روشنی داشت مبنی بر اینکه پکن میخواست این سفر را به عنوان یک رخداد دوستانه برجسته معرفی کند و بدون شک «دیپلماسی پاندا» یکی از جذابترین بخشهای سفر برای عوام بود. چین موافقت کرد دو پاندا تا سال ۲۰۲۷ به فرانسه فرستاده شوند تا جای خالی پانداهای قبلی را که بهدلایل درمانی بازگردانده شده بودند، پر کنند. در نگاه اول این اقدام نمادین به نظر میرسد، اما بسیاری از تحلیلگران معتقدند چین از طریق پانداها روابط خود با کشورها را نرم و مثبت نشان میدهد و این ابزار را در دیپلماسی فرهنگی
بهکار میگیرد.
مواضع مشترک درباره غزه
و انرژی هستهای
با وجود اختلافات در موضوع اوکراین و تجارت، پاریس و پکن موفق شدند در موضوع غزه موضع مشترکی اتخاذ کنند. در بیانیه مشترک، دو کشور خواستار اجرای تعهدات بر اساس آتشبس ۱۰ اکتبر شدند و نقض حقوق بینالملل بشردوستانه را محکوم کردند. همچنین دو کشور بر ارسال کمکهای بشردوستانه زیر نظر سازمان ملل تأکید کردند و راهحل دوکشوری را «تنها مسیر معتبر» دانستند.
در حوزه انرژی هستهای نیز توافقی جداگانه امضا شد. این توافق شامل همکاری در ایمنی هستهای، مدیریت پسماند، تولید سوخت و تبادل تجربه در راکتورهای نسل سوم بود و پاریس امیدوار است همکاری با چین، موقعیت صنعت هستهای فرانسه را تقویت کند؛ هرچند منتقدان هشدار دادهاند انتقال فناوری حساس به چین باید با احتیاط
انجام شود!
نگاه اتحادیه اروپا:
شکافهای آشکار در برابر چین
یکی از مهمترین پرسشها این است که سایر کشورهای اتحادیه اروپا چگونه سفر مکرون را تحلیل میکنند؟ واقعیت این است که اروپا سالها درباره نحوه برخورد با چین دچار دوگانگی است؛ به گونهای که کشورهای شرقی اروپا چین را تهدیدی امنیتی میدانند و آلمان و فرانسه نقش چین را در اقتصاد حیاتی میدانند و از قطع روابط ترس دارند. از سوی دیگر ایتالیا از پیمان «کمربند ـ جاده» خارج شد، اما همچنان دنبال راههای دیگری برای همکاری با پکن است و کشورهای کوچک شمال اروپا هم خواستار رویکرد سختگیرانه در حوزه فناوری و امنیت علیه چین هستند.
بنابراین سفر مکرون برای برخی دولتهای اروپایی «نوعی تکروی» تلقی شد. از نگاه آنها فرانسه به تنهایی نمیتواند موضع مشترک اروپا را نمایندگی کند، چراکه پکن از اختلافات داخلی اروپا بهرهبرداری میکند.
همچنین از نگاه آنها دستدادن مکرون با شی در حالی که جنگ اوکراین ادامه دارد، ممکن است پیام ضعف اروپاییها را منتقل کند. بر این اساس تحلیلگران اروپایی معتقدند بهترین راه تعامل با چین، تشکیل یک «جبهه متحد» است اما اروپا بهدلیل رقابتهای درونی و تنوع منافع اقتصادی، هرگز نتوانسته چنین جبههای ایجاد کند. به همین دلیل، سفرهایی مانند بازدید قریبالوقوع وزیر خارجه آلمان یا نخستوزیر بریتانیا نیز پیامآور اختلافات بیشتر است.
نگاه ایالات متحده:
نگرانی از فاصلهگیری اروپا
سفر مکرون به چین در زمانی انجام شد که ایالات متحده تحت رهبری دونالد ترامپ «اولویت ژئوپلیتیکی اروپا» را کاهش داده و تمرکز خود را بر نیمکره غربی گذاشته است. سند امنیت ملی آمریکا اروپا را قارهای «در حال انحطاط تمدنی» توصیف کرده و خواستار کاهش تعهدات امنیتی واشنگتن در این منطقه شده است. بنابراین طبیعی خواهد بود که واشنگتن سفر مکرون را با احتیاط و نگرانی دنبال کند. در نگاه آمریکا هر نوع نزدیکی اروپا به چین، هر توافق اقتصادی اروپا با پکن، و هر فاصله گرفتن اروپا از خطمشی ضدچینی واشنگتن به معنای کاهش قدرت ائتلاف غرب است.
ایالات متحده نگران آن است که چین از طریق فرانسه و آلمان برجام اروپایی ایجاد کند و اروپا را غیرمستقیم از سیاستهای تقابلی آمریکا دور سازد. در تحلیلهای منتشرشده در محافل آمریکایی، مکرون به «شریک غیرقابلاتکا» توصیف شده که گاهی تلاش میکند اروپا را از وابستگی به آمریکا دور کند.
به هر ترتیب اروپا مجبور خواهد شد برای کاهش آسیبپذیری در برابر سیاستهای پیشبینیناپذیر ترامپ، روابط خود با چین را حفظ کند، اما این روابط هرگز استراتژیک نخواهد شد و همچنان محدود، محتاطانه و چندلایه باقی میماند.
دیدگاه تان را بنویسید