جدیدترین مواضع جولانی از دوستی با تل‌آویو در پرتو نظارت آمریکا حکایت دارد؛
چرخش سوریه به سمت صلح و سازش با اسرائیل
رامین پرتو
ابومحمد الجولانی، رهبر هیئت تحریر الشام و رئیس دولت موقت سوریه، اخیراً در گفت‌وگویی با نشریه «جویش ژورنال» وابسته به جامعه یهودیان لس‌آنجلس، مواضعی متفاوت و جنجالی اتخاذ کرده است. او که سال‌ها به عنوان یکی از رهبران شاخص جریان‌های بنیادگرای رادیکال سوریه شناخته می‌شد، اکنون با ادبیاتی به‌ظاهر صلح‌جویانه و حتی سازش‌کارانه سخن میگوید. این تغییر مواضع، سؤالات و نگرانی‌های زیادی را در سطح منطقه و میان تحلیل‌گران سیاسی ایجاد کرده است؛ چراکه مواضع او نسبت به اسرائیل، آمریکا، دونالد ترامپ و روند تحولات جاری در سوریه گویای آن است که دمشق د حال حرکت به سمت و سوی دیگری است.
رویکردی جدید یا فرار به جلو؟
جولانی که با نام احمد الشرع در مجامع گوناگون سخن میگوید، در بخشی از گفت‌وگوی خود تلاش کرد تصویری مثبت و مسئولانه از دولت تحت رهبری خود ارائه دهد. او میگوید «ما چیزی فراتر از ویرانه‌ها را به ارث برده‌ایم. ما زخم‌ها، بی‌اعتمادی و خستگی را به ارث برده‌ایم. اما همچنین امیدی شکننده اما واقعی را به ارث برده‌ایم. گذشته در گوشه و خیابان‌های سوریه و در بین همه خانواده‌ها حضور دارد. وظیفه ما تکرار آن یا چیزی نرم‌تر نیست بلکه ما باید چیزی کاملاً جدید خلق کنیم». او در سخنان خود، سعی دارد نقش رهبری خود را نه به‌عنوان یک فرمانده جریان رادیکال و بنیادگرا، بلکه به‌عنوان معمار آینده سوریه معرفی کند. این نوع گفتمان، با توجه به سابقه مسلحانه و تندروی هیئت تحریرالشام، بیشتر شبیه به تلاش برای بازسازی وجهه در برابر غرب و جلب حمایت بین‌المللی و منطقه‌ای است تا یک تحول واقعی در سیاست و باور.
الجولانی در ادامه، با نگاهی دیگر به مشارکت اجتماعی میگوید «اگر تنها من باشم که صحبت می‌کنم، سوریه چیزی نیاموخته است. ما از همه صداها، سکولار، مذهبی، قبیله‌ای، دانشگاهی، شهری و روستایی دعوت می‌کنیم. دولت اکنون باید گوش دهد، نه اینکه فرمان دهد». او در این اظهارات از رویکرد مشارکتی دفاع می‌کند که در تضاد آشکار با گذشته اقتدارگرایانه هیئت تحریرالشام و عملکرد آن در مناطق تحت کنترلش است. استفاده از واژه‌هایی چون «دعوت» و «گوش دادن»، در شرایطی که مخالفان داخلی و حتی برخی گروه‌ها و طیف‌ها دیگر نیز تحت فشارهای امنیتی شدید قرار دارند، بیشتر به تاکتیکی تبلیغاتی می‌ماند.
او در پاسخ به این پرسش که چرا مردم سوریه به این روند اعتماد ندارند، ادعا کرد: «من درخواست اعتماد نمی‌کنم. من درخواست صبر دارم. من و این فرآیند را مسئول بدانید. اعتماد از این مسیر به دست می‌آید». واقعیت این است که جولانی با انداختن مسئولیت بر دوش خود، تلاش می‌کند تا نقش یک رهبر ملی را بازی کند. با این حال، در عمل، عدم شفافیت، سرکوب صدای منتقدان و تسلط نظامی هیئت تحریرالشام بر مناطق مختلف، باعث شده اعتماد به چنین وعده‌هایی بسیار پایین باشد.
در ادامه گفت‌وگو، وقتی از جولانی پرسیده شد که در حال حاضر شهروندان سوریه چه دارند، او بدون اشاره به فقر شدید، بیکاری گسترده و ناامنی، به‌طور نمادین پاسخ داد: «کرامت از راه کار. صلح از راه هدف». این نوع پاسخ‌های شعاری، بدون پاسخگویی به مسائل واقعی چون بحران اقتصادی، تورم، بی‌ثباتی سیاسی و اشغال بخشی از سرزمین سوریه توسط اسرائیل، از واقعیت‌گریزی رنج می‌برد. اگرچه جولانی از بازسازی زنجیره تأمین و تبدیل سوریه به مرکز تجارت سخن میگوید، اما زیرساخت‌های تخریب‌شده، تحریم‌های بین‌المللی و بحران مشروعیت، چشم‌انداز روشنی را نشان نمی‌دهد.
به‌وضوح می‌توان مواضع جولانی را چرخشی در رویکرد او نسبت به اسرائیل دانست، چراکه سخنان او حاوی لحن صلح‌طلبانه و حتی سازش‌کارانه است، به‌ویژه زمانی که میگوید: «دروزی‌های سوریه مهره نیستند. آنها شهروند سوریه هستند و صلح باید از طریق احترام متقابل حاصل شود، نه از روی ترس»
چرخش آشکار به نفع تل‌آویو؟
یکی از بحث‌برانگیزترین بخش‌های گفت‌وگوی جولانی، اظهارنظر او درباره اسرائیل بود. وی گفت که «دوران بمباران‌های بی‌پایان باید پایان یابد. هیچ ملتی با آسمانی پر از ترس شکوفا نمی‌شود. ما دشمنان مشترکی داریم و می‌توانیم نقش مهمی در امنیت منطقه ایفا کنیم». او همچنین تمایل خود را برای بازگشت به روح توافق قطع‌نامه ۱۹۷۴ با اسرائیل، نه صرفاً به عنوان خط آتش‌بس بلکه به‌عنوان پایه‌ای برای خویشتنداری متقابل و حفاظت از غیرنظامیان (به‌ویژه جامعه دروزیان در جنوب سوریه و جولان) ابراز کرد. این مواضع، به‌وضوح چرخشی در رویکرد جولانی نسبت به اسرائیل نشان می‌دهد. سخنان او حاوی لحن صلح‌طلبانه و حتی سازش‌کارانه است، به‌ویژه زمانی که میگوید: «دروزی‌های سوریه مهره نیستند. آنها شهروند سوریه هستند و صلح باید از طریق احترام متقابل حاصل شود، نه از روی ترس». این در حالیست که دروزی‌ها خود را متحد اسرائیل در سوریه می‌دانند و اساساً تل‌آویو در قبال آنها نگاه خاص خود را دارند.
همسان‌سازی با ترامپ
در بخش دیگری از مصاحبه، جولانی نگاه مثبتی به دونالد ترامپ داشت و گفت که «فارغ از نحوه تصویرسازی رسانه‌ها، من او را مردی صلح‌طلب می‌بینم. ما هر دو از سوی یک دشمن هدف قرار گرفته‌ایم... اگر امکان همسویی وجود داشته باشد که به ثبات منطقه و امنیت آمریکا و متحدانش کمک کند، من آماده این گفت‌وگو هستم». این اظهارات به روشنی نشان می‌دهد که جولانی به‌دنبال ایجاد کانال‌های ارتباطی با چهره‌های خاص در سیاست آمریکا است. تأکید او بر «اهرم، قدرت و نتیجه» به‌عنوان ویژگی‌های ترامپ، گواهی بر نگاه عمل‌گرایانه و احتمالاً محاسبه‌گر او به سیاست خارجی آمریکا است. این در حالی است که ترامپ اصولاً از جمله حامیان صریح سیاست‌های اسرائیل در سوریه و منطقه بوده است.
نکته اینجاست که جولانی در ادامه به تأثیرگذاری قدرت‌های خارجی همچون چین، روسیه، ایران، ترکیه، امارات، قطر و آمریکا اشاره کرد و تأکید کرد: «ما مهره نخواهیم بود. ما دولتی خواهیم بود که با مشروعیت حکومت می‌کند. ما می‌خواهیم آمریکا شریک ما در حکمرانی، مبارزه با فساد و ساخت نهادهایی مبتنی بر صداقت و یکپارچگی باشد». این جملات نشان‌دهنده تلاش برای عبور از تصویر گروهی وابسته به ترکیه یا عربستان و رسیدن به نوعی شناسایی بین‌المللی است. با این حال، در عمل، وابستگی‌های مالی، لجستیکی و سیاسی هیئت تحریرالشام به برخی دولت‌ها انکارناپذیر است.
سخنان جولانی درباره سایر قدرت‌های شرقی و منطقه‌ای نشان‌دهنده تلاش برای عبور از تصویر گروهی وابسته به ترکیه یا عربستان و رسیدن به نوعی شناسایی بین‌المللی است. با این حال، در عمل، وابستگی‌های مالی، لجستیکی و سیاسی هیئت تحریرالشام به برخی دولت‌ها انکارناپذیر است
مذاکره با اسرائیل ادامه دارد!
سخنان جولانی در زمینه عادی‌سازی روابط با اسرائیل با سخنان حمزه المصطفی، وزیر اطلاع‌رسانی دولت جدید سوریه، هم‌زمان شده است. المصطفی اعلام کرد: «مذاکرات غیرمستقیم به دلیل حملات پیاپی اسرائیل در حال انجام است و این مذاکرات بر توافق ترک مناقشه سال ۱۹۷۴ و لزوم پایبندی به آن متمرکز است». به نظر می‌رسد که سیاست اعلامی دمشق، بر اساس اجتناب از درگیری مستقیم و تمرکز بر حفظ وضعیت موجود در مرزهای جنوب و بلندی‌های جولان است. هم‌زمانی این مواضع با اظهارات الجولانی در مورد اسرائیل، احتمال یک حرکت هماهنگ یا دست‌کم هم‌راستا را تقویت می‌کند.
از سوی دیگر باید توجه شود که توماس باراک، فرستاده ویژه آمریکا به سوریه اخیراً اعلام کرد که دولت ترامپ در نظر دارد به‌زودی سوریه را از فهرست کشورهای حامی تروریسم خارج کند. او همچنین تأکید کرده که «آمریکا معتقد است صلح بین سوریه و اسرائیل امکان‌پذیر است و پیشنهاد کرد که این روند باید با یک توافق عدم تجاوز و تعیین مرزها آغاز شود». اگر این تحولات به سرانجام برسد، نشانگر آغاز روندی است که نه‌تنها خاورمیانه را تحت تأثیر قرار خواهد داد، بلکه توازن قدرت در میان کشورهای منطقه را بازتعریف می‌کند.
دیدگاه تان را بنویسید