رویارویی قدرت‌ها در شمالگان

رامین پرتو

موضوع تقابل ایالات متحده با روسیه و چین، پرونده‌ای است که مربوط به امروز یا چند سال پیش نمی‌شود و به نوعی باید متوجه بود که راهبرد واشنگتن در مورد رویارویی با این دو غول نظامی و اقتصادی، از اواخر دهه 90 میلادی در دستور کار قرار گرفته است. فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و اعلام خاتمه جنگ سرد در سراسر دنیا بسیاری از تحلیل‌ها را به این سمت و سو جهت‌دهی کرد که تقابل میان «غول‌ها» نه تنها در عرصه اطلاعاتی و نظامی، بلکه در حوزه اقتصاد و صنعت به پایان رسیده اما این تحلیل نه تنها در همان سال‌ها، بلکه همین حالا مخدوش و مردود تلقی شده است؛ چراکه ایالات متحده به عنوان بزرگترین قدرت اقتصادی در جهان در یک سو و در سمت دیگر روسیه و چین به عنوان قدرت‌های دیگر در حال نزاع با یکدیگر و کشمکش‌هایی در حوزه‌های مختلف هستند که بیانگر تقابل‌های عظیم و البته عجیب و غریب است. این رویارویی حالا نه تنها در روی زمین بلکه در فضا هم قابل رویت است اما نکته بسیار مهم این است که حالا این تقابل به شمالگان رسیده است؛ منطقه‌ای که افکار عمومی آنرا با یخ و برف و سفید پوش بودنش می‌شناسند اما نمی‌دانند که چه اتفاق بسیار مهمی در این ناحیه در حال شکل گرفتن است. 

حوزه شمالگان دارای مناطقی متعلق به هشت کشور شامل نروژ، سوئد، فنلاند، دانمارک، کانالا، آمریکا،‌ ایسلند و روسیه بوده و همه آن‌ها بجز روسیه از اعضای ناتو هستند و همین موضوع می‌تواند تهدید علیه مسکو را دو چندان کند

منطقه شمالگان طی پنج سال گذشته عرصه «رقابت» میان ایالات متحده و روسیه و حتی چین بوده است اما حالا این رقابت در حال تبدیل شدن به «رویارویی» است. حدود یک هفته پیش ارتش ایالات متحده به‌طور اعلام نشده نیروها و تسلیحات خود را با هدف قدرت‌نمایی در برابر روسیه و چین در مناطق دور دست آلاسکا مستقر کرد و این رویداد نظامی در حالی صورت گرفت که چین و روسیه در حال برگزاری مانورهای دریایی مشترک در اقیانوس آرام بودند. در این خصوص ژنرال جوزف هیلبرت، فرمانده لشکر ۱۱ هوابرد ارتش آمریکا در گفت‌وگو با بیزینس اینسایدر اظهار کرده بود که این رویداد توانایی ارتش ایالات متحده در اقیانوس آرام را برای انتقال دارایی‌های خود، حتی به دورافتاده‌ترین مکان‌ها نشان می‌دهد. هیلبرت به این نکته اشاره کرد که «ارتش، ما را متخصص قطب شمال می‌داند و به عنوان بخشی از ارتش آمریکا در اقیانوس آرام باید آماده باشیم تا در این منطقه به عنوان نیروی زمینی عملیات انجام دهیم». به نوشته بیزینس اینسایدر، لشکر ۱۱ هوابرد مجموعه‌ای از قابلیت‌ها را از سراسر ارتش ایالات متحده به همراه ۱۳۰ سرباز در مناطق دوردست آلاسکا مستقر کرده و گارد ملی هوایی آلاسکا و نیروی هوایی آمریکا این تسلیحات و دارایی‌های مختلف را به آنجا حمل کرده‌اند. 

به گفته هیلبرت، هدف مورد نظر، نشان دادن این بود که این قابلیت‌ها به راحتی، حتی در مکان‌های غیرمنتظره و دوردست قابل استقرار هستند و این رویداد هم برای دوستان و هم دشمنان ایالات متحده بسیار حائز اهمیت است. بحث‌های زیادی در مورد لزوم مخفی نگه داشتن تعداد نیروها و سلاح‌ها در رزمایش‌ها وجود دارد اما این کار در اینجا انجام نشد، زیرا این رزمایش به‌طور عمدی به‌صورت آشکار برگزار شد و نشانه‌ای از آمادگی ایالات متحده برای متحدان و شرکایمان است. 

ارتش آمریکا دست به استقرار یک سامانه موشکی «هایمارس» و رادارهایی برای ردیابی تهدیدات هوایی در آلاسکا زده است و این در حالیست که ناوشکن یو.اس.اس استرت هم اوایل ماه جاری در بندری در جنوب غربی انکوریج در جزایر آلوتی آلسکا که به ندرت مورد استفاده قرار می‌گرفت، مستقر شد که نشان از تهدید روسیه و چین دارد

نکته مهم این است که روس‌ها در این خصوص ساکت ننشستند و واکنش خود را به صورت علنی چند روز بعد نشان دادند؛ به گونه‌ای که سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه با بیان اینکه فعالیت‌های نظامی آمریکا و متحدانش در قطب شمال افزایش یافته است، تاکید کرد مسکو از منافع نظامی و سیاسی خود در شمالگان محافظت خواهد کرد. لاوروف گفت، مسکو مصمم است که با جریانی از سوی آمریکا و متحدانش در ناتو برای برگزاری تعداد فزاینده‌ای از رزمایش‌های نظامی در منطقه شمالگان، مقابله کند. او در یک مستند جدید به نام «پیشرفت شوروی» اذعان کرد «مشاهده می‌کنیم که ناتو چطور در حال افزایش رزمایش‌های خود در ارتباط با بحران‌های احتمالی در شمالگان است اما کشور ما کاملاً آماده تقابل و رویارویی با این موضوع در تمام سطوح است». لاوروف تاکید کرد که منطقه شمالگان خاک ائتلاف آتلانتیک شمالی نیست. کشورهای دیگری همچون چین و هند که در حوزه شمالگان قرار ندارند هم منافعی را در آنجا دارند.

مخابره تهدید از آلاسکا!

آنچه در این راستا باید مورد نظر قرار بگیرد صرفاً اظهارات لاوروف نیست بلکه پیشروی سرسام‌آور آمریکایی‌ها از حیث نظامی و فنی در نزدیکی آلاسکا است که حالا به تهدید علنی علیه مسکو و پکن تبدیل شده است. پولیتیکو روز گذشته (یکشنبه) در گزارشی بسیاری مفصل و تحلیل به این موضوع اشاره کرد که واشنگتن در راستای تقویت حضور نظامی خود در منطقه آلاسکا در طول یک ماه گذشته ناوشکن آمریکایی «یو.اس .اس استرت» را در پاسخ به اجرای عملیات از سوی کشتی‌های نیروی دریایی روسیه در حوالی آلاسکا، به این منطقه فرستاده است. همچنین در این مدت گروهی از سربازان ارتش آمریکا به روی یک جزیره دوربرد منطقه آلاسکا فرود آمده‌اند و اسکادران‌های جنگنده‌ها و دیگر نیروهای هوایی آمریکایی که در آلاسکا مستقر هستند در حالت آماده‌باش بالا قرار گرفته‌اند. 

پولیتیکو می‌نویسد «تقویت حضور نظامی آمریکا در آلاسکا بعد از اجرای عملیات‌هایی از سوی نیروی هوایی روسیه با دور زدن حریم هوایی آلاسکا و اجرای مانورهای نظامی مشترکی از سوی کشتی‌های جنگی چین و روسیه در اقیانوس آرام و در نزدیکی ژاپن به وقوع می‌پیوندد. مسکو به سراغ قدرت‌نمایی در حوزه هند-اقیانوسیه و شمالگان رفته در حالی که روابطش با چین به لطف جنگ اوکراین تعمیق می‌شود. کشتی‌ها و هواپیماهای ارتش روسیه که دست به یک سری رزمایش‌ها در ابعاد گسترده در حوزه اقیانوس آرام زده، در حالی که پکن و مسکو به هم نزدیک‌تر شده و روابط اقتصادی خود را نیز در زیر سایه تحریم‌هایی که علیه آن‌ها اعمال شده تقویت می‌کنند». 

نکته مهم این است که در ماه ژوئیه یک فرماندهی نظامی مشترک بین آمریکا و کانادا موسوم به «فرماندهی دفاع هوا-فضای آمریکای شمالی» (نوراد) اعلام کرد بمب‌افکن‌هایی از چین و روسیه را در فاصله ۲۰۰ مایل مانده به سواحل آلاسکا رهگیری کرده است و این اولین بار بوده که هواپیماهای نظامی روسیه و چین در ضمن اجرای عملیات مشترک در آنجا مورد رهگیری قرار گرفته‌اند و آنها از یک پایگاه هوایی روسیه برخاسته بودند. دن سالیوان، سناتور جمهوری‌خواه آمریکایی ایالت آلاسکا در این خصوص گفته است که وضعیت به دلیل افزایش تکرر و ابعاد فعالیت‌های نظامی روسیه و چین در این منطقه نگران کننده است.او با اشاره به اینکه برای تقویت زیرساخت و حضور نظامی در آلاسکا با رهبران ارتش آمریکا لابی گری کرده اظهار کرد که «جنگنده‌های آمریکایی از یک پایگاه هوایی در فاصله تقریبا ۱۰۰۰ مایل دورتر پاسخ دادند و لازم است که زیرساخت‌هایی در آلاسکا برای سریع‌تر کردن واکنش‌ها و پاسخ‌ها وجود داشته باشد». 

ارتش آمریکا همچنین دست به استقرار یک سامانه موشکی «هایمارس» که از پایگاه مشترک لوئیس-مک‌کورد در واشنگتن منتقل کرده و رادارهایی برای ردیابی تهدیدات هوایی در آلاسکا زده است و این در حالیست که ناوشکن یو.اس.اس استرت هم اوایل ماه جاری میلادی بندر محل استقرار خود در سن دیگو را ترک کرد  و چند روز پیش بعد از گشت‌زنی در دریای برینگ در بندری در منطقه داچ هاربر در حدود ۱۱۰۰ مایلی جنوب غربی انکوریج در جزایر آلوتی آلسکا که به ندرت مورد استفاده قرار می‌گرفت، مستقر شد که نشان از تهدید روسیه و چین دارد. نکته نهایی آنکه حوزه شمالگان دارای مناطقی متعلق به هشت کشور شامل نروژ، سوئد، فنلاند، دانمارک، کانالا، آمریکا،‌ایسلند و روسیه بوده و همه آن‌ها به جز روسیه از اعضای ناتو هستند و همین موضوع می‌تواند تهدید علیه مسکو را دو چندان کند.